شرکت دانش بنیان چیست

تاسیس شرکت های دانش بنیان در پارکهای علم و فناوری به منظور تجاری ساختن ایده ها از نخستین کارهای جدی است که در کشور  به منظور عملی شدن تبدیل نو اوریها به تکنولوژی صورت گرفته است  هر چند تاسیس چنین شرکت هایی گامی مثبت در این زمینه به شمار می آید اما هنوز وجود محدودیت هایی که درشکل گیری   چنین موسسات و نهادهایی وجود دارد مارا از رسیدن به اهدافی که در چشم انداز 20 ساله نیز به آن اشاره شده بازداشته است . چندی پیش لایحه حمایت از شرکتها و مؤسسات دانش بنیان و تجاری سازی نوآوریها و اختراعات در مجلس به تصویب رسید تا راهگشای برخی از مشکلات چنین شرکت هایی باشد، مشکلاتی از قبیل محدودیت در نحوه و جایگاه تاسیس ،نبود حمایت کافی دولت وترس از تاسیس چنین شرکت هایی به خاطر مشخص نبودن سرنوشتشان در آینده .   هر چند از سوی شورای نگهبان ایرادهای مختصری به این لایحه وارد شد اما با اصلاحاتی که در مواد قانونی آن شکل گرفته این لایحه به تصویب نهایی خود نزدیک شده است به سراغ دکتر اسفندیار اختیاری عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی رفتیم تا در گفت وگویی با او ضمن آشنایی با شرکت های دانش بنیان  در مورد لایحه حمایتی اخیر ،بیشتر بدانیم ...

بحث شرکتهای دانش بنیان از چه زمانی است که آغاز شده است؟

مدتی است که در ایران صحبت آن پیش آمده و لی به طور جدی از سال 81 در پارکهای علم و فناوری کشور موضوع تاسیس این شرکتها دنبال شده است 

شرکت دانش بنیان به چه شرکتهایی گفته می شود و هدف از تاسیس این شرکت ها چیست ؟
همان طورکه در ماده 1 این لایحه  هم آمده است  شرکت ها و موسسات دانش بنیان شرکت یا مؤسسه خصوصی یا تعاونی است که به منظور هم‌افزایی علم و ثروت، توسعه اقتصاد دانش محور، تحقق اهداف علمی و اقتصادی که شامل گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری هستند وهمین طور  تجاری سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل طراحی و تولید کالا و خدمات در حوزه فناوری های برتر و با ارزش افزوده فراوان به ویژه در تولید نرم افزارهای مربوط تشکیل می‌شود.

این شرکت نقش ایده سازی را دنبال می کند ؟ یا رسیدن به تکنولوژِی؟
در واقع این شرکتها حلقه واسطه بین ایده و تکنولوژی هستند که می توانند ایده ها رادر مسیر رسیدن به تکنولوژِی هدایت کنند وگاهی اوقات خود همین شرکتها هم می توانند ایده خودشان را به  تکنولوژِی تبدیل کنند  .

 اینکه یکسری علوم مثل علوم انسانی نقشی در این گونه شرکتها نمی توانند داشته باشند درست است ؟ 
خیر چون بسیاری از ایده ها از علوم انسانی سرچشمه می گیرد و فکر اینکه این گونه ایده ها به یک تجارت  تبدیل شود دور از دسترس نیست

آیاماهیت این شرکتها کاملا خصوصی است و بحث حمایت دولت که در این لایحه به ان اشاره شده است، به معنای دخالت دولت در این شرکتها نیست ؟
شرکتهای دولتی، مؤسسات ونهادهای عمومی غیر دولتی و نیز شرکتها و مؤسساتی که بیش از 50 درصد از مالکیت آنها متعلق به شرکتهای دولتی و مؤسسات و نهادهای عمومی غیر دولتی باشد، مشمول حمایت های این قانون نیستندپس شرکت یک شرکت خصوصی است ونقش حمایتی دولت برای بها دادن به این شرکت ها مطرح شده است و نه دخالت در آن 

مگر چند درصد شرکتهای خصوصی ما شرکتها موفقی بودند که امید دارید تا این شرکتها موفق باشند ؟ 
در تمامی این شرکتها تا سه  سال منحنی اقتصادی زیر در آمداست یعنی هر کدام از این شرکتها لا اقل سه سال فرصت می خواهند تا بتوانند روی پای خود بایستند  اگر از 10 شرکت، حتی یک شرکت هم موفق به تجاری سازی ایده ها بشود ما به انچه می خواستیم رسیدیم و در آمدی که از همان یک شرکت نصیب کشور خواهد شد بسیار بیش از هزینه هایی که صرف حمایت از این شرکت شده است 

 پس تکلیف ان 9 شرکت ناموفق چه می شود ؟
بنا به آنچه که در این لایحه آمده است  دولت باید آنچه که به این  شرکتها داده را ببخشد و این شرکتها می توانند یا ایده جدیدی را تجاری کنند و یا منحل شوند ولی هیچ بدهکاری به دولت نخواهد داشت تا کسی از تاسیس این گونه شرکت ها هراس نداشته باشد. و البته این به این معنا نیست که هر کسی که دلش خواست یک چنین شرکتی تاسیس کند و بعد هم هیچی! طرحها و ایده ها و کارایی آنها به دقت از قبل  بررسی می شود و بعد از آن اجازه تشکیل چنین شرکتی داده شود و هنگامی حمایتهای دولت به آن شرکت بخشیده می شود که معلوم شود آن شرکت روی پروژه کار کرده است اما به هر دلیل با شکست مواجه شده است 

بخشی از حمایتهای دولت درباره این شرکتها را می گویید ؟ 
معافیت از پرداخت مالیات، عوارض، ‌حقوقی گمرکی، سود بازرگانی و عوارض صادراتی به مدت پانزده سال.
تأمین  تمام یا بخشی از هزینه تولید، عرضه یا به کارگیری نوآوری و فناوری با اعطاء تسهیلات کم بهره یا بدون بهره بلندمدت یا کوتاه مدت بر طبق عقود شرعی اولویت استقرار واحدهای پژوهشی، فناوری و مهندسی و تولیدی شرکتها و موسسات دانش بنیان موضوع این قانون در محل پارکهای علم و فناوری، مراکز رشد، مناطق ویژه اقتصادی و یا مناطق ویژه علم و فناوری است

ماجرای صندوق سه هزارمیلیاردی برای تاسیس این شرکتها چیست؟
قراراست تابا توجه به بندهایی که دراین لایحه به آن اشاره شده است صندوقی تحت عنوان صندوق نوآوری و شکوفایی وابسته به شورای عالی علوم، تحقیقات و فناوری زیر نظر رئیس شورا تأسیس شود  و منابع مالی صندوق شامل کمکهای دولت، اعتبارات مندرج در بودجه سالانه، هرگونه کمک و سرمایه گذاری اشخاص حقیقی و حقوقی و شرکتهای دولتی وابسته و تابع، نهادهای عمومی غیر دولتی و شهرداری ها و شرکتهای وابسته و تابع است 

بانکها هم می توانند بخشی از منابع تسهیلات موضوع صندوق یادشده را تأمین کنند. به منظور تأمین منابع مالی صندوق، دولت موظف است از سال سوم به بعد در لایحه بودجه، حداقل نیم درصد (5/0%) از منابع بودجه عمومی خود را جهت کمک به این صندوق در نظر بگیرد.

اماسرمایه اولیه صندوق نوآوری و شکوفایی به میزان سی هزار میلیارد ریال (000/000/000/000/30 ) درنظرگرفته شده که به تدریج حداکثر ظرف مدت سه سال از محل صندوق توسعه ملی یا معادل آن از صندوق ذخیره ارزی تامین می گردد.

مسئولیت نظارت بر اجرای این قانون را چه کسی بر عهده دارد ؟
شورایعالی علوم، تحقیقات و فناوری مسئولیت سیاستگذاری، برنامه ریزی و پیگیری اجراء این قانون را به عهده دارد و  دبیرخانه شورا هم مسئول پیگیری اجرای مصوبات این شورا را از طریق دستگاههای ذیربط خواهدداشت.

ایراداتی که شورای نگهبان به این لایحه آورده کدام است ؟
درماده 3 این لایحه در قسمتی ازحمایتهای دولت بحث وام کم بهره بود که شورای نگهبان خواست تا این موضوع بررسی شود تا بحث ربا پیش نیاید که آن رااصلاح کردیم. ماده 4 این لایحه هم که دررابطه با حمایت از مراکز تحقیق وتوسعه شرکتهای خارجی بود حذف شد تا این شرکتها  در صورت ثبت در ایران امکان استفاده از حمایتها را پیدا می کنند 

اگرهمین الان کسی بخواهد تا یک چنین شرکتی تاسیس کند باید چه کند ؟
اگر همین الان بخواهبد چنین کار ی کنید باید در پارک علوم وفناوری " برنامه کاری (B.P) " خود را ارائه بدهید در صورت پذیرش می توانید شرکت را ثبت دهید ، اما پس از تایید نهایی این لایحه در شورای نگهبان "بیزینس پلن" و چگونگی تجاری سازی ایده ها را مطرح می کنید شرکت را ثبت می دهید( تا اینجای کار حمایتهای دولت شامل حال شما نمیشود) اما وقتی در پروسه تایید وزارت علوم و عضویت در شرکت دانش بنیان قرار بگیرید می توانید تا این شرکت را به عنوان شرکت دانش بنیان مطرح کنید  و از حمایتها بهره ببرید  

گفتید که در پارکهای علم و فناوری هم این شرکتها تاسیس شده اند پس این لایحه به غیر از بحث حمایتهای دولت چه طرح جدید دیگری را به اجرا خواهد رساند؟ 
طرح تاسیس این شرکتها تا پیش از این فقط در همین پارک ها و با حمایتهای اندک مطرح بود اما این لایحه تاسیس این شرکتها و حمایتها را بسط می دهد و شما می توانید در هر جایی این شرکتها را تاسیس کنید بخصوص در دانشگاهها و این همان ارتباط واقعی بین دانشگاه و صنعت است 

تاحالا چند شرکت از این نوع در پارکهای علم و فناوری داشتیم و چه قدر موفق بودند ؟ 
دوهزار و پانصد شرکت که این رقم بسیارکم است البته در حد دوهزار و پانصد  شرکت خوب عمل کرده اند اما ما باید برای تاسیس این شرکتهاباید به عدد شصت و پنج هزار برسیم تا به آن یک چهارم 520 میلیارد دلار  GDPکه هدف ماست نزدیک شویم و تصویب لایحه اخیر زمینه ساز همان شصت و پنج هزار موسسه و شرکت دانش بنیان است که می تواند ما را به این میزان تولید ناخالص داخلی سوق دهد 

ضرورت ورود به اقتصاد دانش بنیان چیست ؟ 
ما در علوم اقتصاد دو نوع اقتصاد داریم اقتصاد فیزیکی و اقتصاد دانایی ، آنچه که ما  بیشتر به آن توجه می کنیم اقتصادهای فیزیکی است چون برای دولت یا موسسات قابل لمس است اما اقتصاد دانایی که ایده سازی و تجاری کردن آن ایده ها است نادیده گرفته شده است یا بهتر بگوییم که جدی گرفته نشده است در حالی که منبع اصلی در آمدها درکشورهای توسعه یافته از همین اقتصاد دانایی و فروش همین ایده ها به دیگر کشورها شکل گرفته اند جامعه امروزما بیشتر از هر چیزی به اقتصاد دانش بنیان احتیاج دارد  

برای تحقق جامعه دانش بنیان و شرکت دانش بنیان فکر می کنید باید اول از کجا شروع کرد؟
 مطمئنا اول از جامعه دانش بنیان تا  بتوان اثر بخشی بهتری در شرکتهای دانش بنیان داشته باشیم ولی اینکه بخواهیم بگوییم جامعه ما اصلاجامعه دانش بنیانی نشده است بی انصافی است اگرچه هنوزبرای رسیدن به این جامعه راه بسیاری در پیش رو داریم از طرف دیگر تاسیس این شرکتها و گسترش آن هم خود بی ارتباط با فراهم کردن چنین بستری نخواهد بود

تا چه حد این شرکتها و تصویب این لایحه  تضمینی برای  اشتغال فارغ التحصیلان دانشگاهی است ؟
این شرکتهاعمدتا  با حضور فارغ التحصیلان دانشگاهی که دارای ایده های محوری هستند و قصد توسعه محصولی را دارند شکل می گیرد  با این مصوبه مجلس، گامی بزرگ برای فارغ التحصیلان دانشگاهی بر داشته می شودو افرادی که فکر دارند اما سرمایه ای ندارند می توانند هم به آینده خود امیدوار باشند و هم امیدهای آینده کشور را تحقق بخشند

منبع